Sierra de Toloño (Araba/Álava)

identificador

ES.1059.ENT.90126012

Nombre

Sierra de Toloño (Araba/Álava)

Notas

La sierra de Toloño (anterior y popularmente denominada sierra de Cantabria; es un sistema montañoso del norte de España que atraviesa las provincias de Burgos, La Rioja, Álava y Navarra. Habitualmente se subdivide en tres partes: la propia sierra de Toloño, entre las Conchas de Haro y Peñacerrada, una zona sin sobrenombre llamada únicamente sierra de Cantabria y la sierra de Codés.
El origen popular y uso local emplea la denominación sierra de Toloño, tal y como se registra desde el siglo XVII hasta la actualidad. El nombre de Toloño proviene de Tulonio, dios celtíbero emparentado con el dios celta galo Teutates, también llamado Tutatis.
Toloño mendilerroa (lehenago eta herri-hizkeran Kantabriako mendilerroa izenez ezaguna; Espainiako iparraldeko mendigune bat da, eta Burgos, Errioxa, Araba eta Nafarroako probintziak zeharkatzen ditu. Ohiko zatiketa hiru ataletan banatzen da: Toloñoko mendilerroa bera, Haroko Atea eta Piñaterrako leporaino; Kantabriako mendilerroa izenaz bakarrik ezagutzen den eremu izengabe bat; eta azkenik, Kodesko mendilerroa.
Jatorri herrikoia eta tokiko erabilera Toloño mendilerroa izendapena erabiltzen dute, XVII. mendetik gaur egunera arte dokumentatua dagoen bezala. Toloño izena Tulonio izenetik dator, eta honek lotura du Teutates (Tutatis izenez ere ezaguna) izeneko jainko zelta-galoarekin, zeltiar-iberiar jainko bat izanik.